πολιτική μυωπία

Πριν από 13 χρόνια μια μεγάλη εφημερίδα οργάνωσε ένα debate με θέμα τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Ο δημοσιογράφος που το οργάνωσε ήταν και είναι φίλος μου. Είχαμε μιλήσει τότε για άλλα θέματα και του ανέφερα ότι έγραφα μια μελέτη (στα αγγλικά όμως) υπέρ της νομιμοποίησης του γάμου και ο φίλος μου το θεώρησε ιδανική ευκαιρία, γιατί μέχρι τότε κανείς (ή σχεδόν κανείς, δυστυχώς δεν θυμάμαι αλλά σας παρακαλώ να μου το θυμίσετε με τη σχετική τεκμηριωμένη αναφορά γιατί με ενδιαφέρει πολύ) καθηγητής ΑΕΙ και μάλιστα νομικός δεν είχε υποστηρίξει δημόσια με άρθρο στον Τύπο την άμεση αναγνώριση του πολιτικού γάμου αλλά και την υιοθεσία από ομόφυλο ζευγάρι.

Εγώ το είχα ήδη κάνει δημόσια τον Φεβρουάριο του 2004 με εισήγηση σε διεθνές συνέδριο και η αφορμή ήταν η έκδοση της ιστορικής απόφασης της Margaret Marshall, της Προέδρου του Ανώτατου Δικαστηρίου της Μασαχουσέτης (“Goodridge v. Department of Public Health”, 18/11/2003). Αμέσως το ενέταξα στα μαθήματά μου φροντίζοντας να το συζητήσω εκτενώς με τις φοιτήτριες και τους φοιτητές μου. Τα πρώτα χρόνια καταλάβαινα πως για ένα μεγάλο μέρος όσων με άκουγαν αυτά που έλεγα τους ενοχλούσαν ή τα άκουγαν με δυσφορία ως εξωτικά. Σε αρκετές περιπτώσεις η δυσφορία εκφράστηκε επώνυμα στη συζήτηση μέσα στην τάξη ή σε ηλεκτρονικά μηνύματα. Αλλά πέρασαν τα χρόνια και τώρα πια το θέμα αυτό έχει γίνει μέρος της ρουτίνας. Καμία/κανείς δεν εκπλήσσεται. Το αντίθετο μάλιστα. Πριν 3-4 χρόνια μια ομάδα κοριτσιών που παρακολουθούσαν συστηματικά τα μαθήματα μου, μου έκαναν και χρήσιμη κριτική από την άλλη πλευρά. Έτσι ενέταξα στα μαθήματά μου ζητήματα όπως το gender identity, οι transgender κλπ. Όλα αυτά αναμενόμενα. Οι νέες και οι νέοι είναι οι πρώτοι που τα πιάνουν, οι πρώτοι που τα καταλαβαίνουν, οι πρώτοι που αλλάζουν.

Επανερχόμαστε στο debate του 2008. Ο φίλος δημοσιογράφος μου είπε ότι θα με ενημερώσει για το άτομο που θα υποστήριζε την αντίθετη άποψη. Περίμενα και έλπιζα να είναι ένας καλός συντηρητικός νομικός με τα γνωστά (σεβαστά) επιχειρήματα. Εξεπλάγην όταν πήρα το τεύχος της εφημερίδας. Ο νομικός και συνάδελφος ανήκε στην Αριστερά, ήταν ένας από τους πιο προοδευτικούς στα σχετικά ζητήματα και κάποιος που τα γνώριζε καλά. Όταν είδα ότι θα έγραφε αυτός υπέθεσα ότι το δισέλιδο δεν θα ήταν τελικά debate αλλά μάλλον υποστηρικτικό του αιτήματος. Κυριολεκτικά έπεσα από τα σύννεφα όταν διαπίστωσα ότι ο συνάδελφος διαφωνούσε. «Ο γάμος», έγραφε, «ως πολιτισμικό και κοινωνικό φαινόμενο, έχει εδραιωθεί στη συλλογική συνείδηση ως η συμβίωση άνδρα με γυναίκα, με συνέπεια η επέκτασή του και σε ομόφυλα ζεύγη να μην είναι ευχερώς κατανοητή. Ανεξάρτητα πάντως από το γεγονός αυτό, προξενεί εντύπωση η εμμονή των ομόφυλων ζευγαριών στον γάμο. Άραγε σημασία έχει η νομική μορφή ή η ουσία; Και ακόμη, διευκολύνεται η προώθηση της υπόθεσης με την απομίμηση των παραδοσιακών στερεοτύπων που συνοδεύουν τον γάμο ή η αναπόφευκτη γραφικότητα ακυρώνει τη σοβαρότητα του αιτήματος;» Και κατέληγε: «Η κοινωνικά σκοπιμότερη και πολιτικά αποτελεσματικότερη νομοθετική λύση είναι η εγκαθίδρυση ενός συμφώνου συμβίωσης ομόφυλων προσώπων, με όμοια δικαιώματα και υποχρεώσεις με αυτά του γάμου των ετεροφύλων, αλλά χωρίς δικαίωμα υιοθεσίας ή προσφυγής σε μεθόδους τεχνητής αναπαραγωγής.»

Η αλήθεια είναι ότι σοκαρίστηκα. Αλλά όχι γι’ αυτό που φαντάζεστε. Ο συνάδελφος εξέφρασε τις απόψεις του τεκμηριωμένα. Οι απόψεις αυτές ήταν, άλλωστε, πλειοψηφικές (φοβάμαι) εκείνη την εποχή στη δημόσια σφαίρα, πιθανόν και στον νομικό κόσμο. Και είμαι βέβαιος πως και τώρα αρκετές/οί καλές/οί συνάδελφοι τις υποστηρίζουν με σοβαρά και καλά επεξεργασμένα επιχειρήματα. Οι ίδιες οι απόψεις δεν με εξέπληξαν καθόλου.

Όμως μου ήταν τόσο προφανές από τότε ποια θα ήταν η πορεία της νομικής αντιμετώπισης του θέματος στις χώρες της Δύσης, πόσο γραμμικά προοδευτική, πόσο ταχεία, που δεν μπορούσα να πιστέψω ότι ένας καλός και προοδευτικός νομικός αποφάσισε να διατυπώσει δημόσια τόσο παρωχημένες απόψεις. Διότι ήταν και παραμένουν παρωχημένες – έτσι το βλέπω.

Την ιστορία αυτή τη σκέφτομαι πολύ συχνά. Όχι γιατί είναι τόσο σημαντική όσο γιατί σχεδόν καθημερινά συναντώ περιπτώσεις δημοσιολογούντων που σέβομαι και εκτιμώ (που συμφωνούμε ή διαφωνούμε πολιτικά) να εκφράζουν τόσο εμφανώς παρωχημένες απόψεις που μου κάνει πολύ μεγαλύτερη εντύπωση, όχι ότι τις έχουν αλλά το ότι τις διατυπώνουν λες και είναι εντελώς ανυποψίαστοι (υπάρχει καλύτερη λέξη στα αγγλικά: oblivious) για το πού βαδίζει ο κόσμος. Όμως αυτό είναι πολιτική μυωπία. Μιλάμε για απόψεις που, εγώ τουλάχιστον, θεωρώ απολύτως βέβαιο πως σε δέκα χρόνια ή και πολύ νωρίτερα θα είναι τόσο απαξιωμένες στον δημόσιο διάλογο που θα προτιμούν να ανοίξει η γη να τους καταπιεί παρά να θυμηθεί κανείς τι έγραφαν ή τι υποστήριζαν.

Θα το έχετε καταλάβει όσες/οι με παρακολουθείτε πως είμαι ένας γνήσιος οπαδός της Whig εκδοχής της ιστορίας και πιθανόν θα σας ακούγεται ντετερμινιστική η προσέγγισή μου. Αλλά έχω ζήσει αρκετά για να το έχω δει πολλές φορές να συμβαίνει. Από τους ανόητους υμνητές, συνεργάτες και ωφελούμενους από τη δικτατορία, από αυτούς που υμνούσαν τους σοσιαλιστικούς παραδείσους της Βουλγαρίας και της Αλβανίας στον mainstream κεντροαριστερό τύπο μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από αυτούς που θεωρούσαν δεδομένο ότι το ΠΑΣΟΚ θα κυβερνά για πάντα (αυτοί, ομολογώ, έπεσαν και λίγο μέσα), αυτοί που προτίμησαν την Αυριανή και όχι τον Μάνο Χατζιδάκι.

Όλα αυτά τα γράφω γιατί και σήμερα υπάρχουν θέματα για τα οποία είμαι απολύτως βέβαιος ποιοι θα ντρέπονται αύριο. Αναφέρω ενδεικτικά: ζητήματα που σχετίζονται με τον σκληρό πυρήνα του κράτους δικαίου, ατομικά δικαιώματα και ατομικές ελευθερίες γενικά, χειρισμός προσφύγων και μεταναστών, δικαιώματα ζώων, αστυνομική βία, μειονότητες, ΛΟΑΤΚΙ+, υιοθέτηση της τραμπικής ατζέντας, «πολιτική ορθότητα» (και εδώ βάζω στην ίδια κατηγορία όσους αρνούνται τη μεγάλη χρησιμότητα αλλά και τη σκοπιμότητα κανόνων δεοντολογίας για την αντιμετώπιση αδύναμων ομάδων με εκείνους που θέλουν να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους κανόνες για να φιμώσουν τον λόγο). Και άλλα βέβαια, πολλά, όπως το χάλι της σημερινής Ανώτατης Παιδείας στην Ελλάδα. Την ανοχή της βίας μέσα στα Πανεπιστήμια και την κατάλυσης της ακαδημαϊκής ελευθερίας (ένα ζήτημα για το οποίο επιδεικτικά αδιαφορούν ακόμα και ενώσεις που υποτίθεται υπερασπίζονται τα ατομικά δικαιώματα). Κάποια στιγμή οι άνθρωποι στο μέλλον θα βλέπουν εικόνες από το Πανεπιστήμιο της γενιάς μου και θα αναρωτιούνται «πώς το ανεχόσουν αυτό το θέαμα, πώς ανεχόσουν αυτές τις συμπεριφορές, πώς ανεχόσουν αυτήν την κατάντια». Αλλά πιο πολύ θα τους κάνει εντύπωση ότι υπήρχαν άνθρωποι που έβρισκαν τρόπους να τα υπερασπίσουν όλα αυτά και έδιναν μάχες για να τα διατηρήσουν.

* Παρακαλώ να μην γίνει καμία ερώτηση ή αναφορά σχετικά με την ταυτότητα του συναδέλφου τον οποίο αναφέρω. Οι απόψεις του διατυπώθηκαν δημόσια. Αλλά δεν είναι ένας συγκεκριμένος άνθρωπος το θέμα μου σήμερα – η αναφορά είναι εντελώς ενδεικτική. Γι’ αυτό οποιαδήποτε αναφορά σε συγκεκριμένα πρόσωπα θα διαγράφεται. Η ανάρτηση αυτή έγινε σήμερα γιατί διάβασα μια ενδιαφέρουσα ανάρτηση της φίλης Μαρίας Σαμπατακάκη με θέμα το γνωστό textbook example όσων γράφω, τον Κωνσταντίνο Τσάτσο με τις Όρνιθες του Κουν καθώς και το χθεσινό άρθρο του φίλου Βασίλη Γούναρη στην Καθημερινή για τη βία στα ΑΕΙ – και οι δύο είναι ιστορικοί.

Αριστείδης Χατζής

Ο χρήστης Aristides Hatzis είναι με τους Aristides Hatzis και Aristides Hatzis.

Η ανάρτηση στο facebook