erotiCulture ερωτικός πολιτισμός
Ο έρωτας χαρακτηρίζεται ως πνεύμα και ως δαίμονας, καθώς βρίσκεται ανάμεσα στο θνητό και στο θείο. Σαν δαίμονας που είναι ο έρωτας έχει αντίστοιχα και τη δύναμη να δίνει την ερμηνεία των όσων γίνονται στους ανθρώπους και να τη μεταφέρει στους θεούς και από την άλλη μεριά να ερμηνεύει και να μεταφέρει στους ανθρώπους τα θεϊκά [78]. Με άλλα λόγια, ο έρωτας είναι σε θέση να εξασφαλίζει την επαφή ανάμεσα στους θεούς και στους ανθρώπους [79].
Η Διοτίμα μέσα από την επινόηση ενός γενεαλογικού μύθου, προσπαθεί να ενισχύσει την άποψη ότι ο έρωτας είναι δαίμονας, βάσει του οποίου μύθου αποδεικνύεται ο αντιφατικός του χαρακτήρας. Ο μύθος αποδίδει στον έρωτα διαφορετικά χαρακτηριστικά και προετοιμάζει το έδαφος για την επιστημονική έρευνα και γνώση [80].
Ο Σωκράτης, ακολουθώντας την έννοια της μεσότητας, υποστηρίζει ότι ανάμεσα στην άγνοια και τη γνώση υπάρχει μια μέση κατάσταση. Η κατάσταση αυτή ισχύει σε εκείνες τις περιπτώσεις που κάποιος μπορεί να έχει ορθή γνώμη, αλλά δεν δύναται να την αποδείξει. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί σε έννοιες, οι οποίες είναι αντίθετες. Στην προκειμένη περίπτωση, συμπεραίνουμε πως ο έρωτας είναι κάτι ανάμεσα στο καλό και το αισχρό, στο αγαθό και το κακό [81].
Ο έρωτας, λοιπόν, βρίσκεται μεταξύ της άγνοιας και της σοφίας και έχει τη δύναμη να έλκεται προς τις ιδέες, επιτυγχάνοντας κατά αυτόν τον τρόπο να απομακρύνει την ψυχή από τη σωματική απόλαυση, ξεδιπλώνοντας με ένα μοναδικό τρόπο στους ανθρώπους τον κόσμο των ιδεών. Από τη στιγμή που η ψυχή θα βρεθεί μέσα στο θνητό, ανθρώπινο σώμα και δει γύρω της το κάλλος της σάρκας, με τη βοήθεια της ανάμνησης αρχίζει σταδιακά να θυμάται το αληθινό κάλλος. Αν και νιώθει έντονη την επιθυμία να δραπετεύσει έξω από το γήινο, αντιλαμβάνεται πως κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί, γεγονός που την οδηγεί σε μια κατάσταση μανίας, όπως συμβαίνει και με τον εραστή που έχει διακαή πόθο να θυμηθεί την ουσία των πραγμάτων, αλλά αυτό δεν είναι δυνατό να συμβεί, γιατί η λήθη σκέπασε τα πάντα από τη στιγμή που η ψυχή εγκαταστάθηκε στο γήινο σώμα και το μόνο που είναι σε θέση να αντικρίσει είναι μόνο οι σκιές των αισθητών πραγμάτων [82].
Ο έρωτας θέλει να κατακτήσει το ωραίο, γιατί είναι κάτι που τού λείπει και όσο μεγαλύτερη νιώθει αυτήν την έλλειψη, τόσο η επιθυμία να το αποκτήσει γίνεται πιο έντονη και από τη στιγμή που δεν μπορεί να έχει το ωραίο, συνεπώς, δεν μπορεί να είναι και θεός [83]. Οι θεοί δεν αποζητούν τη σοφία και την αληθινή γνώση των πραγμάτων, γιατί είναι κάτι που το κατέχουν, όπως, επίσης, και οι άφρονες, που δεν κατέχουν την πραγματική γνώση, δεν μπορούν να αντιληφθούν το έλλειμμά τους αυτό [84].
Και ο αληθινός φιλόσοφος, κατά τη Διοτίμα, είναι αυτός που μπορεί να αντιληφθεί τη σοφία του και έχει όχι μόνο την ανάγκη, αλλά και την επιθυμία να αγγίζει την ουσία των πραγμάτων, να κατακτά τη γνώση, την οποία ούτως ή άλλως διαθέτει λόγω της θεϊκής του φύσης. Όποιος, αντίθετα, έχει την εντύπωση ότι είναι είτε σοφός είτε σώφρων είτε καλός, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα από όλα αυτά, δεν επιδιώκει ούτε επιθυμεί να τα αποκτήσει, γιατί δεν θεωρεί ότι τού λείπουν [85].
Ο δαιμονικός έρωτας που παρουσιάζει η Διοτίμα δεν μπορεί ούτε να προσδιοριστεί ούτε να ταξινομηθεί. Επιθυμεί διακαώς να ανυψωθεί στο βάθρο της θεϊκής τελειότητας, από την οποία απέχει. Οι άνθρωποι που ερωτεύονται τον Σωκράτη, ουσιαστικά ερωτεύονται τον πόθο του για πνευματική καλλιέργεια και ανύψωση και, συνεπώς, «βρίσκουν στο Σωκράτη την οδό προς τη δική τους τελειότητα» [86].
Με βάση την αρχή της μεσότητας, ο έρωτας, όπως αναφέραμε και παραπάνω, δεν είναι θεός, όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι ο έρωτας είναι και θνητός. Ο συλλογισμός χαρακτηρίζεται από απλότητα, καθώς από τη στιγμή που οι θεοί είναι ευδαίμονες και ωραίοι από τη μια μεριά και από την άλλη μεριά ο Έρωτας στερείται αυτών των ιδιοτήτων και για το λόγο αυτό τις ποθεί, αυτό συνεπάγεται ότι δεν είναι και θεός. Οδηγούμαστε τελικά στο συμπέρασμα ότι είναι κάτι ανάμεσα σε αυτά τα δυο, είναι «μέγας δαίμων». Ο ρόλος που επιτελούν οι δαίμονες είναι να φέρνουν σε επαφή τους θνητούς με τους θεούς, καταφέρνοντας με αυτόν τον τρόπο να εξασφαλίσουν τη συμπαντική συνοχή. Ακόμα και τα θέματα που σχετίζονται με τη θρησκεία ανήκουν στη δικαιοδοσία τους, όπως είναι για παράδειγμα η μαντική, οι θυσίες, τα μαγικά τραγούδια, οι τελετές κτλ. Σε αυτούς τους δαίμονες συγκαταλέγεται και ο Έρωτας [87].
Η Σημασία του Έρωτα στο Συμπόσιο και στο Φαίδρο του Πλάτωνα
Κωφίδου Χριστίνα, ΑΕΜ: 619 – Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Φιλοσοφική Σχολή
Τμήμα Φιλοσοφίας – Παιδαγωγικής Τομέας Φιλοσοφίας
78 Πλάτων, Συμπόσιο (Εισαγωγή, Μετάφραση, Σημειώσεις, Ηλ. Ανδρεάδη), 1993: 111
79 Taylor, 1990: 269
80 Πλάτων, Συμπόσιο (Μετάφραση, Σχόλια, Δ. Κοσμάς), 2011: 71
81 Πλάτων, Συμπόσιο (Μετάφραση, Σχόλια, Δ. Κοσμάς), 2011: 70
82 Πλάτων, Φαίδρος (Μετάφραση Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Επιμέλεια σειράς Β. Μανδηλαράς), 1993: 103
83 Πλάτων, Συμπόσιο (Εισαγωγή, Μετάφραση, Σημειώσεις, Ηλ. Ανδρεάδη), 1993: 109
84 Taylor, 1990: 269
85 Πλάτων, Συμπόσιο (Εισαγωγή, Μετάφραση, Σημειώσεις Ηλ. Ανδρεάδη), 1993: 113
86 Hadot, Σωκράτους εγκώμιον, 2002: 63
87 Πλάτων, Συμπόσιο (Μετάφραση, Σχόλια, Δ. Κοσμάς), 2011: 70-71
φωτό: The Nightmare. 1781 – Henry Fuseli, Detroit Institute of Arts, Detroit, Michigan
![The Nightmare](.webp"_blank.webp"){kind=link}